PHONG TỤC ĐẸP NGÀY TẾT

Tết Nguyên Đán, theo nghĩa gốc Hán, "Nguyên" là "đứng đầu", còn "Đán" là "buổi sáng". Do đó, "Tết Nguyên Đán" là "Tết mừng buổi sáng đầu năm". Sáng mùng 1 tháng giêng là thời điểm quan trọng nhất, đánh dấu một năm mới chính thức được bắt đầu.

Theo quan niệm của người Việt Nam, ngày Tết đầu xuân là dịp để gia đình, họ hàng, làng xóm, người thân xa gần xum họp, đoàn tụ, thăm hỏi, cầu chúc cho nhau và tưởng nhớ tri ơn ông bà tổ tiên.

Phong tục đón Tết của nhân dân ta có nhiều nét độc đáo riêng, bắt nguồn từ những điển tích, huyền thoại xưa. Những phong tục này đều thể hiện những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt và mang nhiều ý nghĩa thực tế trong cuộc sống của mỗi chúng ta.

Tục cúng ông Táo

Tết Nguyên Đán dù chỉ 3 ngày (mùng 1, 2, 3 tháng giêng âm lịch) nhưng quá trình chuẩn bị trước đó có thể hàng tháng và bắt đầu cao điểm từ ngày "đưa ông Táo về trời" 23 tháng Chạp.

Theo quan niệm của nhân dân ta, ông Táo (hay Thần Bếp) là người mục kích sự làm ăn của mọi nhà. Thường lệ, vào 23 tháng Chạp âm lịch, từ thành thị đến thôn quê, khắp mọi nơi trên đất nước ta, dân chúng làm lễ đưa tiễn ông Táo về trời để tâu việc trần gian với Ngọc Hoàng.

Qua đó, tục lệ này nói lên tình cảm và lý trí của nhân dân ta đối với công việc bếp núc và cũng nhằm đánh giá việc chăm sóc dinh dưỡng và việc ăn ở của người dân trước khi sang năm mới.

Ngày ông Táo về chầu trời cũng được xem là ngày đầu tiên của Tết Nguyên đán. Sau khi đưa tiễn ông Táo, người ta bắt đầu dọn dẹp nhà cửa, lau chùi đồ cúng ông bà, tổ tiên, treo tranh, câu đối và cắm hoa ở những nơi sang trọng để chuẩn bị đón Tết.

Tục chưng hoa ngày Tết

Chưng hoa kiểng ngày Tết là một nhu cầu làm đẹp của dân tộc ta, có truyền thống từ ngàn xưa và mang nhiều ý nghĩa. Hoa được coi là yếu tố tinh thân cao quý, thanh khiết của người Việt Nam trong những ngày đầu xuân. Miền Bắc có hoa đào, miền Nam có hoa mai. Đây là 2 loại hoa tượng trưng cho phước lộc đầu xuân của mọi gia đình người Việt.

Ngoài ra, người ta còn chưng thêm cây quýt chín đầy quả vàng mọng, đặt ở phòng khách như biểu tượng của sự sung mãn, may mắn, hạnh phúc. Trên bàn thờ gia tiên cắm những bông vạn thọ, những cành phát lộc... với ý nghĩa thể hiện ước vọng của mọi người là năm mới khoẻ mạnh, trường thọ, phát tài phát lộc hơn năm cũ.

Tục chưng mâm ngũ quả

Trên bàn thờ tổ tiên của mọi gia đình mỗi dịp Tết đến, ngoài các thứ bánh trái, còn không thể thiếu mâm ngũ quả. Ở miền Bắc, mâm ngũ quả thường có nải chuối xanh, quả bưởi, cam (quýt), hồng, quất. Còn ở miền Nam, người ta thường chọn năm thứ quả là: dừa xiêm, mãng cầu, đu đủ, xoài xanh, nhành sung hoặc một vài loại trái cây khác.

Chung lại, mâm ngũ quả là những loại trái cây chứa nhiều chất dinh dưỡng. Ngũ quả là lộc trời. Chưng mâm ngũ quả ngày Tết có ý nghĩa nói lên ước vọng của gia đình bước sang năm mới được no đủ, sung túc.

Tống cự nghênh tân

Vào dịp cuối năm, mọi người đều quét dọn nhà cửa sạch sẽ, vứt bỏ mọi rác rưởi, dọn dẹp, trang trí bàn thờ, lau dọn, cắt tóc, mua sắm quần áo mới. Mọi người đều nhắc nhở con cháu, người thân của mình kể từ giờ phút giao thời trở đi không được nghịch ngợm, cãi vã, không nói tục, chửi bậy, cha mẹ anh chị không trách phạt, quở mắng con em mình. Đối với ai cũng tay bắt mặt mừng, rạng rỡ, vui vẻ, niềm nở chúc nhau những điều tốt lành.

Đón giao thừa

Theo tiếng gốc Hán thì "giao" là "xen kẽ, thay nhau" hoặc "nối tiếp, trao đổi lẫn nhau", còn "thừa" là "đảm nhận, thi hành" hoặc "thừa kế, kế tiếp". Do vậy, giao thừa tức là vào lúc 12h đêm 30 tháng Chạp âm lịch. Đây là thời điểm thiêng liêng nhất trong năm, thời điểm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, thời điểm con người giao hoà với thiên nhiên, tổ tiên trở về sum họp với con cháu.

Cúng giao thừa xong, cả nhà quây quần quanh mâm cỗ đã chuẩn bị sẵn, uống chén rượu đầu xuân, con cái chúc thọ ông bà, cha mẹ, người lớn lì xì cho trẻ tiền quà mừng tuổi đựng trong bao giấy đỏ như một sự may mắn trong năm mới.

Tục "xông đất" ngày Tết

Với ngày đầu tiên trong năm, Tết có một ý nghĩa đặc biệt trang nghiêm. Vì là ngày bắt đầu một năm nên mọi công việc làm trong 24 giờ đều có ảnh hưởng đến trọn năm. Sự xông đất, xuất hành những cử chỉ đầu tiên, những lời nói đầu năm là điều mà ai cũng phải cẩn trọng. Trong tất cả mọi việc, tục xông đất được coi là quan trọng hơn hết.

Sau giao thừa, người nào từ ngoài đường bước vào nhà được gọi là người "xông đất", nếu là người "tốt vía" thì cả nhà sẽ ăn nên làm ra, gặp nhiều may mắn. Vì vậy, người xông nhà thường được chọn trong số những người bạn thân, với mong muốn mang lại sự tốt lành cho gia đình trong suốt năm mới.

Tục chúc Tết

Với ý nghĩa nhân sinh tốt đẹp, Tết Nguyên Đán được cho là Tết của mọi gia đình, của mọi nhà. Theo quan niệm của người Việt Nam, ngày Tết đầu xuân là những ngày quan trọng, tươi vui nhất, là ngày đoàn tụ, đoàn viên của mọi gia đình. Đây cũng là dịp để mọi người có điều kiện thăm hỏi lẫn nhau: con cháu thăm hỏi ông bà, cha mẹ, chú bác; học trò thăm hỏi thầy cô, gặp mặt bạn bè chúc tụng.

Lời chúc Tết thường là chúc sức khoẻ, phát tài phát lộc, tai qua nạn khỏi, gặp nhiều may mắn, tốt lành. Đây là một nét đẹp văn hoá, thể hiện lòng quan tâm lẫn nhau của dân tộc Việt Nam, mong muốn đem dành tặng nhau những lời tốt lành, những niềm hy vọng tốt đẹp.

Các phong tục đầu năm là những nét đẹp trong truyền thống văn hoá của dân tộc, vẫn luôn được con cháu Việt Nam tiếp tục duy trì và gìn giữ. Với những nét đẹp trong các phong tục truyền thống, Tểt Nguyên Đán mang những ý nghĩa đầy nhân bản, đang và sẽ tiếp tục sống mãi trong lòng mỗi người dân Việt.